آشنایی با عناصر اصلی در رشد گیاهان و نتایج کمبود آنها

گیاهان،همانند انسان ها برای رشد و نمو خود نیاز به یک سری از عناصر اصلی و مکمل دارند . گیاهان عناصر اصلی را از طریق سیستم های ریشه ای یا برگ هایشان به اشکال مختلف جذب می کنند. به طور کلی خاک حاوی مقادیر زیادی از تمام عناصر است، اما فقط درصد بسیار کمی از این مقادیر کل برای رشد گیاهان مفید هستند. که این حد مورد نیاز گیاهان را حد بحرانی یا حد مطلوب می نامند. در صورتیکه مقدار عناصر از این حد کمتر باشد علائم کمبود مشاهده شده. و در صورتی که عناصر بیشتر از این مقدار باشد باعث سمیت در گیاهان می شود.

گروه تولیدی ورمی کمپوست در این مقاله تلاش برای آشنایی با عناصر کلیدی در رشد گیاهان کرده است تا شما مخاطب عزیز را از نیاز گیاه خود مطلع کنیم.

عناصر مورد نیاز گیاهان

گیاهان برای رشد طبیعی و تکمیل چرخه زندگی خود به 17 عنصر احتیاج دارند. که این عناصر شامل نیتروژن ، فسفر ، پتاسیم ، کلسیم ، منیزیم ، گوگرد ، بور ، کلر ، آهن ، منگنز ، روی ، مس ، مولیبدن، نیکل و سه عنصر غیر معدنی کربن، هیدروژن و اکسیژن نیاز دارند.

عناصر رشد گیاهان
                         عناصر رشد گیاهان

دسته بندی عناصر مورد نیاز گیاه

این عناصر را می توان بیشتر بر اساس غلظت های نسبی که معمولاً در بافت های گیاهی یافت می شود ، به دو بخش  کلان (ماکرو) یا ریز مغذی ها (میکرو) تقسیم کرد.

عناصرماکرو:

عناصر ماکرو براساس نیاز گیاهان خود به دو دسته ماکرو اولیه که شامل نیتروژن ، پتاسیم و فسفر است. ودسته دوم عناصر ماکرو ثانویه شامل کلسیم ، منیزیم و گوگرد تقسیم می شوند.

ریز مغذی ها یا عناصر میکرو شامل کلرید ، آهن ، بور ، منگنز ، روی ، مس ، مولیبدن و نیکل هستند.

عناصر میکرو:

عناصر میکرو در خاک و گیاهان به مقدار بسیار کمی وجود دارد، اما نقش آنها به همان اندازه مواد مغذی اولیه (ماکرو) مهم است. کمبود یک یا چند ریز مغذی می تواند منجر به کاهش در رشد، عملکرد و کیفیت محصولات زراعی شود.

در برخی خاک ها مقدار کافی عناصر میکرو برای تأمین نیاز گیاه جهت رشد سریع و تولید مناسب وجود ندارد. بنابراین جهت جبران این کمبودها می توان از کودهای حاوی این عناصر برای رشد سریع و عملکرد مناسب به شکل محلول پاشی شاخ و برگ با آگاهی کافی از غلظت های عنصری استفاده نمود.

عناصر رشد گیاهان
                                عناصر رشد گیاهان

نقش عناصرکلیدی در گیاهان و علائم کمبود آنها :

نام عنصر نقش علائم کمبود
نیتروژن(N)  – عنصر ضروری جهت رشد گیاه

–  سبب تسریع رشد و افزایش عملکرد محصول

 -کاهش رشد، زردی و کوچک شدن برگ ها و ضعف در برگ های پیر

-ریزش پیش از موقع برگ ها
پتاسیم (K) -تسهيل نفوذ آب در سلول هاي گياهي

-فعال نمودن آنزيم ها

تنظيم روابط آبي و انرژي، انتقال مواد ساخته شده گياهي، جذب ازت، فسفر، پروتئين و سنتز نشاسته

  -کاهش مقاومت گياه را در برابر آفات و بيماري ها

– ضعيف، کوتاه و کوچک شدن گیاهان

-متوقف شدن رشد ساقه اصلي و شاخه‌ها

زردی برگ های پیر و سوختگی انتهای برگ ها
فسفر (P) -فتوسنتز گیاهان

-اهمیت در جوانه زدن بذر ، -تسریع رشد ریشه و فرآیندهای رسیدن دانه و میوه

-برای تقسیم سلول و رشد بافتهای ضروری

 – توقف رشد گیاه

– به علت انتقال فسفر از برگ‎های پیر به برگ‌های جوان، کمبود آن منجر به ریزش برگ‌های پیر می‌گردد.

کمبود فسفر گاها باعث تجمع مواد قندی در برگ و ساقه شده و منجر به قرمز رنگ شدن آن‌ها می‌شود
گودگرد (S) -جزء اصلی پروتئین سستئین و متیونین

-شرکت در فرایند فتوسنتز

 – مشابه کمبود عنصر نیتروژن

-برگ ها به رنگ سبز کم رنگ

 
کلسیم(Ca) – تشكيل ديواره و غشاء سلولي و قابليت انعطاف‌پذيري گیاه

– استحكام و كيفيت ميوه

-مانع از بيماري‌هاي فيزيولوژيكي

  -ايجاد نقاط سفيد رنگ و شفاف بر روي نوك و مابين رگبرگ‌ها

-برگ‌های جوان نزدیک به شاخه‌ها بد شکل و چروکیده شده

– نوک برگ ها به طرف بالا و حاشیه آن ها نامنظم و پاره پاره و به طرف بالا یا پایین لوله می‌گردد.

 

–  کمبود کلسیم در سیب زمینی به صورت لکه‌های سیاه رنگ با حالتی سوختگی

– در گیاه میخک باعث چرخش نود درجه ای برگ‌ها نسبت به حالت عادی

-باعث پوسيده شدن یا سوختگی ميوه‌هاي انتهايي گوجه فرنگي و یا پوسيدگي گلگاه در این میوه

– سوختگي لبه برگ کاهو

– ايجاد لکه‌هاي فرو رفته در گلگاه فلفل، قلب سياه کرفس

-مرگ مناطق رشد در بسياري از گياهان

-بد شکلي و بي مزه شدن ميوه‌ها
منیزیم(Mg) – سنتز پروتئين

-تنفس گياهان

– افزایش روغن توليدي در درختاني مانند زيتون، گردو و بادام

 -کاهش قدرت گياه و اندازه برگ ها

– فاصله بين رگبرگ‌ها و حاشيه برگ ها زرد و سوخته شده( اين عارضه ابتدا روي برگ هاي مسن تر گياه اتفاق مي‌افتد)
آهن(Fe) – توليد کلروفيل، تنفس و فتوسنتز گیاهان

 

 – زرد شدن برگ ها در گیاه شده ولي رگبرگ ها تغییری نکرده و همچنان سبز باقي مي‌مانند.(ابندا در برگ های جوان)
منگنز(Mn)   – مشاركت در سيستم‌ هاي تركيبي

-واكنش‌هاي انتقال الكترون در گیاه

– توليد كلروفيل

 -باریک و ضعیف شدن برگ ها

-لکه‌هایی  بر روی  گیاه (در خاك هاي آلي و خاك‌هاي داراي واكنش قليايي)
مس(Cu) -كمك در سنتز كلروفيل

– نقش یک كاتاليزور در  فتوسنتز و تنفس گیاهان

 – در مرکبات مرگ جوانه‌های انتهایی

– چروک و خمیده شدن رگبرگ‌ها

-ترکیدن پوست میوه

– ترشح صمغ روی میوه
روی(Zn) -كاتاليزوري فعال كننده

– ساخت و تجزيه پروتئين‌ها

–  ساخت اسيدآمينه تريپتوفان (رشد طولی شاخه ها)

 -تاخير در باز شدن جوانه‌هاي رويشي و زايشي

– تشكيل دانه‌هاي كوچك‌تر و قرمزتر

-ريزبرگي، كم برگي، كوچك شدن ميان گره‌هاي سرشاخه

 
بور(B) – رشد و فعاليت بافت‌ها، زنده ماندن دانه گرده و رشد لوله آن

– افزایش طول عمر باروري تخمك ها

 -سياه شدن جوانه هاي روينده و بافت هاي مريستمي

-خشكي و زردي برگ‌ها و گل‌ها
مولیبدن(Mo) – تغذیه نیتروژن دخالت داشته

– ماده سازنده نیترات رودکتاز

– ساختار آنزیم نیتروژناز

 – باعث کمبود نیتروژن

 
کلر(Cl) – تنظیم تورژسانس برخی از گیاهان همراه با یون پتاسیم

– فتوسنتز

-انتقال الکترون‌ها از آب به کلروفیل

 – پژمردگی، پیچ خوردگی و برنزه شدن برگ

– کاهش رشد(کشت‌های گلخانه ای)